بسم الله الرحمان الرحیم
* تعذیب یا تهذیب !
☜.
اشاره :
درمطالعهء برخی کتب باموضوع "دفاع مقدس" و معرفی "شهداء" ؛ مطالبی با محوریت روش "خودسازی و تهذیب نفس" بعضی شهدای والامقام ؛ از قول دوستان و نزدیکان و گاهی با واسطه های متعدد؛ نقل می شود ؛ از آنجا که محتمل است این روشها و "سلوک" در"معاتبه و معاقبهءنفس" ؛ سلیقه ای و شخصی باشد؛ با امعان نظر به اینکه مخاطبین این کتابها؛ مخصوصا"جوانان عزیز؛ مستعد تاثیرپذیری هستند و در مسئلهء مهم "مرابطه با نفس" امکان الگوبرداری از این روشهای "سلوک فردی" توسط ایشان وجود دارد ؛ لذا تذکر این نکته ضروری است که اگر چه حیات دنیوی و رفتار اجتماعی شهدای عزیز قابل تقلید و الگوبرداری است؛ اما! کماکان مرجع تقلید و محل مراجعهء همه عزیزان متشرع و متدین ؛ در امور دینی ؛ مذهبی و خصوصا" عرفان و تهذیب نفس ؛ منابع ثقه و اهلبیت علیهم السلام و علماءدین حفظهم الله می باشند؛ چناچه حافظ علیه الرحمه می فرمایند:
طی این مرحله بی همرهی خضرمکن!ظلمات است بترس از خطر گمراهی
✍️
طرح مسئله : (استفتاء)
آیاتنبیه بدنی در تهذیب نفس وسلوک اخلاقی جایز است ؟
- دربیان حالات برخی عرفاء و شهداء آمده است که درمواجهه با نگاه به نامحرم ؛و درتنبیه و تحذیرنفس خود؛ با سوزن به پشت پلک چشم و صورت خود می زده اند؛ آیااین عمل جایز است؟
- کلا"جریمه کردن نفس برای محاسبه و مراقبه به نحو تنبیه بدنی ؛ جریمه نقدی و تنبیه بوسیلهءتحمیل و تکلیف عبادات و مستحبات بر خود چه حکمی دارد؟
* پاسخ :
1-
پایگاه اطلاع رسانی دفترمقام معظم رهبری :
"در هر صورت اگر ضرر قابل توجهی داشته باشد، جایز نیست."
2-
دفتر آیت الله مکارم شیرازی/استفتائات :
"با توجه به آنچه نوشته اید، هر گونه تنبیهی که سبب آسیب مهمی به بدن شود جایز نیست و برای تنبیه و جریمه در برابر معصیتی که انجام می دهد، آنچه در ادامه بیان نموده اید، هیچ مانعی ندارد مثلا نذر کند روزه بگیر و یا نماز بخواند و یا حتی جریمه نقدی و مالی تعیین کند، هر چند در قالب نذر نباشد. در این زمینه مطالعه جلد اول کتاب اخلاق در قرآن» ذیل عناوین "8- از کجا شروع کنیم؟" و "گام های عملی به سوی تهذیب اخلاقی" مفید خواهد بود"
تبیین .
مرابطه با نفس مراتبی دارد که عبارتند از: 1 . مشارطه 2 . مراقبه 3 . محاسبه 4 . معاتبه 5 . معاقبه
پنجمین گام در برنامه عملی سیر و سلوک اخلاقی که بعد از محاسبه» انجام می گیرد، مساله معاقبه یعنی مجازات نفس است در برابر خطاها و خلافهایی که از او سرزده است؛ زیرا اگر انسان حساب کند، و در مقابل کارهای خلاف، هیچ واکنشی نشان ندهد، نتیجه مع خواهد شد؛ و به تعبیر دیگر، باعث جرات و جسارت نفس است.
همان گونه که وقتی انسان کارمندان و کارگران و شرکای خود را پای حساب حاضر می کند و از آنها تخلفها و نادرستیهایی در حساب می بیند، در برابر آن واکنش نشان می دهد و به نوعی آنها را کیفر می دهد - از مرحله خفیف و ملایم مانند سرزنش(معاتبه) گرفته تا مرحله کیفرهای مختلف ( معاقبه ) - کسانی که در مسیر قرب خدا گام برمی دارند و به سیر و سلوک مشغولند، نیز در برابر نفس سرکش باید چنین باشند؛ در غیر این صورت، محاسبه نتیجه مع می دهد؛ یعنی، موجب جرات و جسارت بیشتر می شود.
مراقبه و سپس محاسبه در صورتی اثر قاطع دارد، که مساله معاقبه» و کیفرهای مناسب، نسبت به نفس اماره و هوی و هوسهای سرکش را در پی داشته باشد وگرنه تاثیر آن بسیار ضعیف خواهد بود.
"ولی این به آن معنی نیست که اعمال مرتاضان و بعضی از صوفیان منحرف را امضا کنیم، و بر داستانهایی که نمونه آن در پاره ای از کلمات غزالی» در احیاءالعلوم» آمده است صحه بگذاریم که مثلا انسان برای ریاضت نفس یا جبران خطاهایی که از او سرزده، دست به اعمال خشونت بار نسبت به خویشتن بزند و مجازاتهای خطرناک و ابلهانه ای نسبت به خود انجام دهد، بلکه منظور از معاقبه» کارهایی مانند روزه گرفتن، تعطیل کردن برنامه هایی که در معرض هوی و هوس است، و محروم ساختن خویشتن از پاره ای لذات مادی و امثال آنها."
به گفته مرحوم نراقی در معراج السعاده:اگر کار خلافی از او سرزد در مقام تنبیه خود بر آید؛ مثلا، تن به عبادات سنگین و انفاق اموالی که مورد علاقه اوست بدهد، اگر لقمه حرام یا مشتبهی خورده خویشتن را مقداری گرسنگی دهد، و اگر زبان به غیبت مسلمانی گشوده، مدح او کند یا با سکوت، خود را تنبیه، یا با ذکر خدا آن را جبران نماید؛ اگر شخص فقیر و تنگدستی را کوچک شمرده و نسبت به او توهین کرده، مال فراوانی را به او ببخشد، و همچنین نسبت به سایر معاصی و تقصیرات در مقام جبران برآید. »
{ نقل و تلخیص ازکتاب اخلاق در قرآن (جلد 1; اصول مسائل اخلاقی) گام پنجم; معاتبه و معاقبه (سرزنش کردن و کیفر دادن)
* خاتمه :
. به هر نسبت که ما شخصیت‌ها و حادثه‌ها را جنبه اعجازآمیز و مافوق انسانی بدهیم، از مکتب بودن و از رهبر بودن خارج کرده‌ایم .برای سرمشق شدن و نمونه بودن، اطلاع صحیح لازم است اما اطلاعات غلط و تحریف شده نتیجه مع می دهد و به هیچ وجه الهام‌بخش نیکی‌ها و محرک تاریخ در جهت صحیح نخواهد بود .
درباره این سایت